Wycieczka do miejsc pamięci związanych z II Wojną Światową na terenie Gminy Mszana Dolna
Za nami już szereg działań wynikających z innowacji historycznej „Bliskie spotkania z historią. Ocalić od zapomnienia” – akademia upamiętniająca 100- lecie odzyskania niepodległości przez Polskę, ciągłe pogłębianie wiedzy poprzez udział w konkursach historycznych, czytanie literatury, wycieczka do kina i obejrzenie filmu „Dywizjon 303”. Za nami również miesiąc marzec, który dla uczniów naszej szkoły był miesiącem spotkań z żywymi świadkami historii. Gościliśmy wówczas panie Zofię Nachman i Zofię Zasadni, które podzieliły się z nami wspomnieniami z okresu II Wojny Światowej. Uczniowie mieli możliwość również uczestniczenia w lekcji historii przygotowanej przez pana Kajetana Rajskiego, redaktora wydawnictwa „Wyklęci”.
Teraz przyszedł czas na odwiedzenie miejsc pamięci na terenie Gminy Mszana Dolna. W naszą wędrówkę wyruszyliśmy 25 kwietnia 2019 r. Pogoda nam sprzyjała. Pierwszym miejscem, gdzie się zatrzymaliśmy, był przysiółek Mogiła w Kasinie Wielkiej. To tutaj 4 września 1939 roku miała miejsce jedna z najbardziej znanych bitew na południu Polski. Zniszczono podczas niej trzy niemieckie czołgi i dwa samochody pancerne. Niemcy podciągnęli większe siły, działa przeciwpancerne i zatrzymali natarcie, a następnie kontratakowali. W czasie odwrotu Polacy stracili dwa czołgi „Vickers” oraz kilka tankietek. Czołgi zostały uszkodzone i porzucone, gdyż nie było możliwości ich ewakuowania. Wieżyczkę jednego z nich miejscowy artysta Stanisław Dobrowolski, wykorzystał przy budowie pomnika, który dziś przypomina nam żołnierzy, którzy polegli tutaj w walce z najeźdźcą. Uczniowie przypomnieli wydarzenia, które się tu rozegrały, a następnie w ciszy zapalili znicz, oddając hołd poległym.
Następne miejsce, do którego się udaliśmy to pomnik w Gruszowcu upamiętniający ofiary pacyfikacji. W czasie wojny Gruszowiec był miejscem działań partyzantów, atakujących niemieckie kolumny transportowe. 1 listopada 1944 r. oddział SS w odwecie za ostrzelanie niemieckich aut przez partyzantów radzieckich w okolicach miejscowości Porąbki, dokonał pacyfikacji Gruszowca. Spalono wówczas 18 domów i zamordowano ponad 30 osób, w tym kobiety i dzieci. Niektórzy spłonęli żywcem.
Kolejnym punktem, do którego zmierzaliśmy była Mszana Dolna, a dokładnie „Pańskie”, wzgórze nad Mszaną Dolną. Uczniowie przypomnieli tragiczne zdarzenia, które się tu rozegrały. To tutaj w głębokim jarze, gdzie wykopano olbrzymi dół, 19 sierpnia 1942 roku od godziny dziewiątej do czternastej Niemcy zamordowali 881 Żydów z Mszany Dolnej i okolicznych wsi oraz z Dobrej, Krakowa, Łodzi i Poznania. Krew z wykopu jeszcze przez kilka dni płynęła polną drogą w stronę miasta. Przed egzekucją spośród zgromadzonych Żydów esesmani wybrali kilkunastu młodych, silnych, którzy mieli ten dół zasypać. Dzięki temu kilku ocalało i było świadkami na procesie Heinricha Hamanna szefa sądeckiego Gestapo odpowiedzialnego za masowe egzekucje Polaków i Żydów na Sądecczyźnie i Ziemi Limanowskiej. Minęło 77 lat, nad masową mogiłą urosły i szumią dzisiaj drzewa. Zostawiliśmy znicz, aby bez zbędnych słów wyrazić, co czujemy. Jego płomień mówił sam za siebie – „Pamiętamy…”
Cmentarz w Mszanie Dolnej ukazał nam kolejne ludzkie tragedie. W centralnej jego części znajduje się okazały pomnik zwieńczony figurą orła, będący jednocześnie zbiorową mogiłą około 30 osób, zamordowanych w czasie II Wojny Światowej.
Na tablicach inskrypcyjnych umieszczono 57 nazwisk mieszkańców Mszany i okolic, ofiar terroru hitlerowskiego i stalinowskiego.
Ostatnim punktem naszej wycieczki był Kościół w Lubomierzu. W nocy z 3/4 lipca 1943 roku Franciszkanie i mieszkańcy Lubomierza, oskarżeni o współpracę z gorczańską partyzantką, doznali cierpienia i upokorzenia z rąk niemieckiego okupanta. Wszyscy zostali zgromadzeni na placu kościelnym, gdzie niemieccy żołnierze urządzili im noc terroru. Na ich oczach spalono klasztor, a Franciszkanów pobito, przesłuchano i skazano na więzienie i obóz koncentracyjny.
Nasza wędrówka w tym dniu dobiegła końca, jednak na tym nie poprzestajemy. Przed nami kolejne działania, które mają za zadanie ocalić od zapomnienia…
red. Małgorzata Kawecka